2019 yılının ilk yazısı çok etkisi altında kaldığım bir gazete haberi üzerine olacaktır. Haber İstanbul’da haftalık Türkçe ve Judeo İspanyol (Ladino) olarak yayınlanan ŞALOM gazetesinde 19.12.2008 tarihli
sayısında görülmektedir..
İŞ HAYATINA KELİME İŞLEMCİSİNİ KAZANDIRAN BİR KADIN EVELYN BEREZIN 93
YAŞINDA VEFAT ETTİ.
Önce gazete hakkında bir açıklama yapmak isterim. Şalom Gazetesi iki dile İstanbul’da yayınlanan haftalık siyasi bir gazetedir. Türk Yahudi
Cemaatinin sesidir. İki dilden ilki Türkçe, diğeri Ladino diye de adlandırılan Judeo-İspanyol’dur. Türkiye’de çok eskiden beri Bizans ve Osmanlı dönemlerinde Yahudilerin yaşadığı bilinir. Bunlar içinde en büyük çoğunluk 1492 yılında inançları için İspanya’dan kovulan ve Osmanlı topraklarına kabul edilen Sefarat (İspanya anlamında) Yahudileridir. Ana dilleri İBRANİCE (Hebrew) kaybedilmiş, daha doğrusu ibadetlerinde kullanılmasına karşı günlük hayatta İspanyolcanın bir diyaleği olan Ladino dilini yaşatmışlardır. Türkiye’ye göçerken bu dillerini de getirmiş beş yüz yıldan bu yana bugüne taşımışlardır.
Türkiye’ye pek çok yerden göçler olmuştur. Göçenler göçtükleri ülkenin dilini konuşmuşlar, ama göçtükten yaklaşık iki nesil sonra eski dillerinin kaybetmişlerdir. Belki buna tek istisna Çerkesler verilebilir. İspanya’dan Türkiye’ye göçen Yahudiler orada konuştukları dilleri Ladino’yu 500 yıl korumayı başarmışlardır. Bu dünyada görülen nadir örneklerin başında gelmektedir.
Şalom gazetesini İstanbul’a taşındığım 1996 yılından bu tarafa ara ara alıp okurum. Tüm dünyadan haber veren kültürel seviyesi yerli gazetelerin üzerinde olan, yazarlarını yarıya yakını kadın olan bir gazete olarak niteleyebilirim.
Şimdi gelelim esas konumuza. Elli yıl öncesine 1970’li yıllara dönersek, tek yazı aracı DAKTİLO idi.. Bazı yazarların daktiloları da ünlüydü, örneğin aynı zamanda şair ve yazar Bülent Ecevit’in daktilosu ünlü idi. Ben de iki parmakla iyi daktilo yazardım.
Bugün bütün yazışmaların bilgisayarda olduğunu düşünürsek, daktiloların sekreterler için ne kadar sıkıcı olduğu ve onları adeta bir zincire bağladığı anlaşılacaktır.
Zira daktilo ile bir yazı yazıldığında bir hata veya ekleme olduğunda yazı yeniden yazılmak zorundaydı. Yeni yazıda bir hata düzeltilirken doğru yazılmış bir kelime hatalı olabiliyordu.
1926 yılında Rusya’da bir Yahudi ailenin kızı olarak dünyaya gelen ve Amerika’ya göçen iş kadını EVELYN BEREZIN 1970’li yıllarda büyük bir devrimi gerçekleştiriyordu. Berezin’in yazılımda bu günkü bilgisayarda olduğu gibi silme kesme kopyalama gibi işlemlere yer veriyordu.
Başlarda makineleri sesli ve yavaş çalıyordu, ama daktiloya göre büyük avantajları olduğu ortadaydı.
Berezin bu konuda işin ticaretine de el attı ve bu konuda erkekler
dünyası içinde bir kadın olarak devamlı yerini korudu…
2010 yılında İngiltere’de yapılan bir toplantıda “Berezin olmadan ne Bill Gates, ne Steve Jobs, ne İnternet, ne World ne Excel sayfaları mümkün olurdu” denildi.
Berezin 08.12.2018 tarihinde kan kanserinden 93 yaşında hayatını kaybetti.
Yazının ekine bir gazete resmi eklenmiştir.