ORTA ASYA’DAN ANADOLU’YA NEDEN GELDİK ?
(DTCF'deki Selçuklu Tarihi hocamız Pof.Dr. Mehmet Altay Köymen'i saygı ve rahmetle anıyorum.)
ANADOLU’YU TÜRK YURDU YAPAN SELÇUKLU OĞUZLARIDIR.
Süleyman Şah’ın mezarının yer aldığı türbenin güvenlik gerekçesiyle birkaç kez yerinin değiştirilmesi ve son olarak da 2015’te Türkiye sınırına yakındaha güvenli bir yere taşınması ben de Selçuklu Oğuzlarının ve daha sonra Moğollardan kaçan Türk topluluklarının daha güvenli yer olarak gördükleri Anadolu’ya geliş ve yerleşme süreçlerini hatırlattı.
Selçuklu Devleti’ne adını veren Selçuk Bey ,subaşı ( ordu komutanı ) olarak görev yaptığı Oğuz Yabgu Devleti’nde bir protokol tartışmasından dolayı Oğuz Yabgu Devleti hükümdarıyla yaşadığı gerginlik üzerine arası açılmıştı.Bunun üzerine Selçuk Bey kendine bağlı Oğuzlarla bu devletten ayrılıp daha güvenli olan Güneyde ,Samanoğulları yönetimindeki topraklara yönelmişti. Selçuklu Oğuzlarını Oğuz Yabgu Devleti’ne karşı bir kalkan olarak kullanmak isteyen Samanoğulları Cent şehri yakınlarındaki Nur Kasabası’nı Selçuklu Oğuzlarına yurt olarak vermiştir .
Selçuk Bey’den sonra Selçukluların başına geçen Selçuk’un oğlu Arslan Yabgu bir hile ile Gazneli hükümdarı Gazneli Mahmut tarafından tutuklanıp , Hindistan’daki Kalincar Kalesi’ne nakledilmiş ve yedi yıl sonra orada ölmüştür.
GÜVENLİK GEREKÇESİYLE, SELÇUKLU OĞUZLARININ KENDİLERİNE YENİ BİR YURT ARAMALARI.
Bu süreçte Selçuklu Oğuzlarının başına Selçuk Bey’in oğlu Mikail’in çocukları ve Selçuk Bey’in torunları olan Tuğrul ve Çağrı beyler geçmişlerdir.Bölgede etkin olan ,o dönemin büyük ve güçlü Devletleri Karahanlılar ve Gazneliler arasında gelişme şansı bulamayıp, henüz devlet haline gelemeyen Selçuklu oğuzları bir kurban bayramı sırasında Karahanlılardan baskın yerler.Bu baskında 5.000’den fazla kayıp verirler.
Bu gelişme üzerine bölgede barınamayacaklarını anlayan Tuğrul kardeşine Selçuklu Oğuzlarına “ yurt “ arama görevi verir.1015 yılında çağrı bey önce Gaznelilerden izin almadan hızlı bir şekilde Horasan bölgesinden geçer ( Horasan İran’ın İç Anadolu’sudur ) ve orayı çok beğenir.Ama orası o dönemde ortalığı kasıp kavuran Gazneli Mahmut’un başında olduğu Gazneliler’e aittir.
SELÇUKLU OĞUZLARI ANADOLU’DA.
Çağrı bey ilerlemesini sürdürür ve Doğu Anadolu’ya ulaşır.Bu dönemde Doğu Anadolu kısmen boştur.Çünkü bölgede bulunan Ermeniler Bizans’a karşı isyan ettiklerinden Çukurova bölgesi’ne sürülmüşlerdir.Çağrı bey burasının Selçuklu Oğuzlarının yaşayabileceği son derece elverişli ve güzel bir yurt olduğunu anlar.1018’de geri döndüğünde ağabeyi Tuğrul Bey’e verdiği raporda Selçuklu Oğuzları için Horasan ve Anadolu’nun ( Diyar-ı Rum ) çok elverişli olduğunu belirtir.Gaznelilerden dolayı Horasan seçeneği elenir ve Anadolu’ya yönelik Selçuklu akınları başlar.
1015 – 1071 yılları arasında Anadolu’ya yapılan Selçuklu akınları ‘’ keşif ve tanıma’’ya ; 1071’den sonra yapılan akınlar ise ‘’ yerleşme ve yurt edinme ‘’ye yöneliktir. Birinci süreçte Pasinler savaşı kazanılmış ( 1048 ) ve 23 yıl sonra da Bizans imparatoru Romanos Diogenes Selçuklu saldırılarını durdurmak için Doğu Anadolu seferine çıkmıştır.1071’de Muş’un Malazgirt Ovası’nda yapılan savaşı Selçuklular kazanmış ve bu zafer sonucunda ,Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır.
Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’nun fethinde görev alan komutanlar Anadolu içlerinde ele geçirdikleri bölgelerde kendi adlarını taşıyan beylikler kurmuşlardır ( Saltuklular, Danişmentliler,Mengücekliler,Artuklular gibi.)
SELÇUKLU DEVLETLERİ ARASINDAKİ SİYASİ REKABET.
Bu komutanlardan biri de Süleyman şah’tır .( Süleyman Şah,Selçuk Bey’in oğlu Arslan Yabgu’nun torunudur.Kutalmış’da Arslan yabgu’nun oğludur.) Süleyman şah 1075’de İznik şehri’ni ele geçirerek Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı olarak ,Anadolu ( Türkiye ) Selçuklu Devleti’ni kurmuştur.
Süleyman Şah Halep’ten dolayı Suriye Selçuklu devleti hükümdarı Tutuş’la yaptığı savaşta 1086’da ölmüştür( Tutuş dönemin Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Melikşah’ın kardeşidir .Tutuş’un başında bulunduğu Suriye Selçuklu Devleti’de tıpkı Anadaolu Selçuklu Devleti gibi Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlıdır ) .Süleyman Şah’ın, Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Bey’in dedesi ,Ertuğrul Gazi’nin de babası olduğu ileri sürülmektedir.Ertuğrul Gazi 1281’de öldüğüne göre, 1086’da ölen Süleyman Şah nasıl babası olur? Baba ile oğul arasında 200 yıl fark olur mu?
Bu durum tamamen yeni kurulan Osmanlı Devleti tarafından, gerek Karamanoğullarına (Karamanoğulları kendilerini Anadolu Selçuklu Devleti’nin mirasçısı olarak görmekteydiler ), gerekse Anadolu beyliklerine ve Timur ile Şahruh’a üstünlük kurmak amacıyla siyasi olarak ileri sürülmüş bir argümandır.
MOĞOLLARDAN KAÇAN TÜRK TOPLULUKLARI,ANADOLU’NUN TÜRKLEŞMESİNDE BÜYÜK ROL OYNAMIŞLARDIR.
Cengiz Han ‘ın 1206’da diğer Moğol topluluklarını da egemenliği altına alıp imparatorluğunu ilan etmesi ve ardından fetih hareketlerine girişmesi üzerine yine “güvenlik gerekçesi “ile yurtlarından ayrılmak zorunda kalan Türk toplulukları akın akın Moğollardan kaçıp güvenli olarak gördükleri Anadolu’ya yerleşirler.Bu süreç Anadolu Selçuklularının 1243’te Kösedağ Savaşı’nda moğollara yenilmesinden sonra da devam eder.
Osmanlı’nın kuruluş döneminde bu göç hareketleri devam eder.Böylece Moğollar Türk tarihinde hem olumsuz, hem de olumlu rol oynamış olurlar.Türk ülkelerini yakıp yıkmalarıyla ‘’ olumsuz ‘’ ,Moğollardan kaçan Türk topluluklarının Anadolu’ya yerleşmesi sonucu ; Anadolu’nun Türkleşmesine yaptıkları katkıdan dolayı da ‘’ olumlu ‘’ rol oynamışlardır.
Sonuç olarak nasıl Süleyman Şah türbesinin taşınması güvenlik gerekçesi ile yapılmışsa bizim Anadolu’ya gelişimiz de aynı gerekçedendir .Bu gerekçede “ Güvenliktir”. Birincisinde güvenlik gerekçesiyle yeni bir yurda taşınma, ikincisinde göç ( buna kaçma da diyenler olabilir ) etkili olmuştur.