AKYAKA ÇEVRESİNDE HELENİSTİK VE BİZANS DÖNEMİNDE YAŞAN MIŞLIKLAR
Kimi bazı çevreler Karia bölgesinde olmayan Hitit izleri ararken, yeni çıkan harikaları pek göremezler. Devrim Gazetesinin 22.05.2018 günü çıkan bir haber Marmaris’te Boksör Diagoras’a (M.Ö. 3 yüzyıl) ait mezarı bulunduğu ile ilgiliydi. Habere mezarın muhteşem bir resmi de eklenmişti.
Yörenin Helenistik dönemde büyük bir uygarlığın yaşandığına inanan biri olarak, haber beni hayrete düşürmedi diyemem.
Üstelik bu yapı yakın zamana kadar TÜRBE olarak kabul edildiği kabul edildiği göz önüne alındığında üzerinde daha bir uzun uzun düşünmeliyiz. Bir boksöre ait olan bu anıt mezarın iyi bir restorasyon
ile turizme kazandırılmasını umarak AKYAKA’YA dönelim.
Helenistik döneme ait Akyaka ve çevresinde sadece muhteşem kaya mezarlar bulunmaktadır. Roma döneminden gelen önemli kalıntılar yoktur. Sadece döşeme yollar ve üzerlerindeki sarnıçların bir kısmı bu dönemden olabilir.
Bizans döneminden kalma önemli kalıntılar bugüne gelmektedir. Bu yazımda bunları incelemeye çalışacağım.
Önce şunu vurgulamak isterim, bu yörelerde çok güç şartlarda araştırma yapmış bulunan GEORGE BEAN (1903-1977) (köylülerin takma adıyla BİNBEY) çalışmaları araştırmalarda en ön sıraya konulmalıdır.
BİNBEY bölgemizde ilk çağ parlaklığının uzun süren bir veba hastalığı, depremler ve Roma yönetiminin bir kaosa sürüklenmesi sebebiyle üçüncü yüzyıl sonunda sona erdiğini ileri sürmektedir..
Bu konuda üstadın bu görüşüne sonradan ortaya çıkarılanları göz önüne alarak katılmıyor, bu bölgede ilk çağ parlaklığının yedinci yüzyıla kadar devam ettiği görüşündeyim.
İlk çağda halkın Çukur diye nitelendirdiği ovada (Cova Çukuru) iki antik kent yer almaktadır. Akyaka ve Gökova mahallelerinde İDİMA (IDYMA) ve Elmalı, Sarayyanı, Kızılyaka, Duran Çiftlik mevkilerinde
KALLIPOLİS (Güzelşehir- Gelibolu) bulunmaktaydı.
1930’lı yıllarda Fransız araştırmacı Robert Gelibolu köyünün (Bugün Çamlık) isminden dolayı Kallipolis kentini buraya yerleştirmiş. Anacak bunun yanlış olduğu sonradan anlaşılmıştır. Kallipolis isminin neden Gelibolu (Çamlık) köyüne taşındığı konusunda bir bilgiler gelmemektedir. Acaba bu kentin limanı burası mıydı? Ama Gelibolu ismi bugün ki Tavşan adasında yaşamaktadır.
Özetle Kallipolis kentine ait sadece Duran Çiftlikte bir Roma dönemine ait yazıt bulunmuş, hiç kilise yerine rastlanılmamış veya mutlaka
vardır da, farkına varılmamıştır. Bu konuda daha fazla bilgi sahibi değilim.
Akyaka mahallesinde erken döneme ait üç kilise yeri bilinmektedir.
Akyaka'da bulunan Orman kampında gençlerin denize atladığı tramplenin yanında, tepeye çıkan bir merdiven vardır. Buradan çıkışta tepede şahane manzaralı geniş bir düzlük yer almaktadır.
Bu düzlüğün doğu ucu incelendiğinde, ikisi küçük ortada büyük bir yuvarlağın yer aldığı, üç apsisli bir kilisenin temelleri görülür.
Araştırmacı George Bean'ın Carian Coast III adlı yayınında, burada Hagia (Aya) Kosma isimli bir aziz adına yapılmış bir kilisenin bulunduğu belirtilir. Kilise için verilen ebatlar ise 18 m x 27 m dir.
Oldukça büyük bir yapı olmalıdır.
Doğuda kilisenin bir küçük ve bir büyük apsisin istinat duvarları aynen durmaktadır. Duvarlar kaba ve harçlı örme olup aralarında tuğla parçaları yer almaktadır. Erken Bizans dönemi yapısı olmalıdır.
İki apsis arasında tuğla duvarların ilk sıraları halen yerindedir.
Tuğlalar ana 26 cm x 26 cm, kuzusu ise 13 cm x 26 cm olup, yükseklikleri 5 cm’dir.
Erken Bizans döneminde yaşayan ve bir ara Körfeze ismi verilen ve adına kilise yapılan bu aziz kimdir?. Bunlar Aziz Kosma ve Damiyanus.
Aziz Kosma ve Aziz Damianus hakkında bilinen fazla bir şey yoktur.
Üçüncü yüzyıl sonunda Suriye'de Cyr kentinde pagan Roma İmparatoru Diocletian (Roma İmp. 284-305) döneminde Hıristiyan inancı taşıdığı için şehit edildiği bilinmektedir. Geleneksel bilgiler kendilerinin hekimlik yaptıkları ve bu hizmetleri para karşılığı yapmadıklarını belirtmektedir. Bu hekimlik bilgileri daha ziyade inançla tedavidir.
Kendilerinin şehit edilmesi üzerine kültlerinin (inanç sistemi) doğu ve batıya hızla yayıldığı görülmektedir. İlk kilise İstanbul'da yapılmış ve hacıların barınağı ve tedavilerinin yapıldığı bir merkez olmuştur. Evangelist Luke ile birlikte özellikle kısır kadınların koruyucusu ve doktorların patron azizi olmuşlardır.
Bununla beraber başka bir geleneğe göre 3. yüzyıl içinde Kilikya'da (Adana ve çevresi) denize atılarak şehit edilmiştir.
Almanya'da Aziz Kosma ve Aziz Damianus hekimliğin patron azizleri olup, adlarına yapılmış kiliselerin tarihi 7. ve 6. yüzyıla kadar gitmektedir.
Yazıya sonradan yapılmış Aziz Kosma ve Damianus’un bir ikonası eklenmiştir.
Devam edecek