ANTİK ÇAĞDA BİTİNYA (BURSA) BÖLGESİ VE BURADAN DÜNYAYA YAYILAN KÜLTÜR.
MEHMET BİLDİRİCİ
İlk çağda başta Ege olmak üzere, Karia’da, Antalya’da çok büyük uygarlıklar yeşermiş ve bu kültür içinde pişen Anadolular yüzyıllar sonra Avrupa’yı etkilemiş ve ona yön vermiştir.
Bu yazımda da değişik bir bölgeyi Bitinya ( Bthnia) bölgesini ve buradan çıkan çok değerli kişileri incelemeye daha doğrusu kısaca tanıtmaya çalışacağım. Bölge İstanbul Boğazı’nın Asya yakasında
(Bosforous, Batı kaynaklarında Trakya Boğazı olarak da geçer) Kadıköy (Calkedon), İzmit (Nicomedya), İznik (Niceia) ve bugün en büyük yerleşim yeri Bursa’yı (Prusia) kapsamaktadır.
Büyük İskender’in Asya seferi ve ölümünden sonra ( M.Ö.323) fetih ettiği çok geniş coğrafyada 3 büyük imparatorluk kurulmuştur. Bunlar Suriye, Mısır ve Makedonya’dır. Bunlar dışında Anadolu’da küçük
krallıklar da vardır Başkenti İzmir Bergama (Pergamon) olan Bergama Krallığı ve ve Başkenti İzmit (Nikomedya) olan Bitinya Krallığıdır.
Bitinya Krallığı ve Bitinyalılar konusunda net bilgiler gelmemektedir. Bitinya Krallığı yaklaşık M.Ö 280- 64 yılları arasında kurulmuş bağımsız bir krallıktır. Bu bölgede kurulmuş tek bağımsız krallık da budur.
Bitinyalıların Trakya’dan geldiği ve farklı bir ırk (Trak?) olduğu konusunda bilgiler gelmektedir. Ancak bu konuda net bilgiler yoktur.
Kendilerine ait bir dil ve yazı olduğu konusu açık değildir. Bölgeye Trakya’dan göç ettiği kabul edilen Bitinyalılar hızla Helenize olmuşlardır.
Krallık en parlak dönemini PRUSIAS I (Krallık M.Ö. 228-182) döneminde yaşamıştır denilebilir. Prusias adına bölgede kurulmuş çeşitli kentler vardır. Bunların başında BURSA gelmektedir.
Prusias I döneminde ünlü Kartacalı devlet adamı asker HANNIBAL BARCA (M.Ö. 247-182) Roma karşısında büyük mücadele vermiş, üç defa savaş kaybetmiş ve Bitinya Krallığına sığınmıştır.
Söylenceler o dur ki Hannibal Bursa kentinin kuruluşunda Kral Prusias I yanında yer almış, onun danışmalığını yapmış Bursa kentinin kuruluşuna ve kente su getirilmesinde ona destek olmuştur. Hannibal Kartaca (Tunus) büyük bir uygarlığın kurucusudur. Bu konuda bilgi ve deneyimi olduğu açıktır.
Ancak bu konuyu aydınlatacak yeterli bilgi ve araştırmalar henüz yoktur.
Büyük Kartacalı Komutan Hannibal kendisinin Roma’ya teslim edileceğini anlayınca intihar etmiştir. Hannibal’ın mezarının Gebze’de olduğu bilinmektedir.
Büyük Kral Prusias I ve Hannibal’ın ölüm tarihi M.Ö. 182’dir. İlginç bir rastlantıdır. Gebze’de bir mahalle Anibal adını taşımaktadır.
Hannibal’e hayranlık duyan kendisi gibi büyük asker Mustafa Kemal Atatürk onun adına sembolik bir mezar yaptırmıştır.
Büyük asker ve devlet adamı Hannibal’in (M.Ö. 247-182) sonsuz uykusunda olması Anadolu için bir zenginliktir.
Şimdi de Bitinya Krallığı döneminde yaşamış Matematikçi Theodosius incelenecektir.
THEODOSIUS ( M.Ö. 160-100)
Uzun zaman doğum yeri Tripolis olduğu sanılmıştır. Bitinya’da doğmuş ancak hangi kentte olduğu bilinmemektedir. Matematik konusunda “Sphaeries” isimli eseri vardır. Bu kitapta Geometri, Astronomi ve Astroloji konuları işlenmiştir. Güneş saatleri ile çalışmaları vardır.
Knidoslu Matematikçi Eudoxus’dan (M.Ö 395-347) yararlandığı anlaşılmaktadır. Ayrıca yazdığı iki kitapların Grekçe asılları bugüne gelmiştir.
Bitinya Krallığının başkenti ve bölgenin en gelişmiş kenti İzmit (Nicomedya), Kral 1. Nicomedes (Krallığı M.Ö 278-255) adına kurulmuştur. Kralın mezarı da burada olduğu bilinmektedir.
İzmit’te daha sonraki yıllar başka önemli kişilerde vardır.
ARRIANOS (92-175)
İzmit (Nikomedya) doğumludur. Büyük İskender hakkında kaynak kitap ‘İskender’in Anabasisi’i isimli kitabın yazarı olan Romalı tarihçi, Atina’da ölmüştür.
AZİZ BARBARA (SANTA BARBARA 214-235)
Hıristiyan dünyasının önde gelen azizelerinden Barbara burada babası tarafından Hıristiyan inancından dolayı başı kesilerek öldürülmüştür.
Tam öldürüldüğü yere bugün saat Kulesi yaptırılmıştır. Her yıl İzmit’te Hıristiyanlar tarafında anılmaktadır. Dünyada en az 45 yerde adına Santa Barbara isimli kentler kurulmuştur.
Yazıya İzmit kentinin kurucusu Kral Nikomedes’e ait olduğu sanılan mezarın ftoğrafı konulmuştur.